W systemie politycznym Polski istnieją dwa główne rodzaje wyborów ogólnokrajowych, które różnią się fundamentalnie pod względem wybieranych organów, sposobu głosowania, długości kadencji i roli wybranych przedstawicieli: wybory prezydenckie i wybory parlamentarne. W tym artykule będziemy szczegółowo analizować te różnice, aby lepiej zrozumieć funkcjonowanie polskiego systemu politycznego.
Kogo wybieramy?
W wyborach prezydenckich wybieramy prezydenta Polski, który jest głową państwa i pełni rolę symbolu jedności narodowej. Prezydent posiada także konstytucyjne uprawnienia, takie jak podpisywanie ustaw, powoływanie i odwoływanie premiera oraz ministrów. Z kolei w wyborach parlamentarnych wybieramy posłów i senatorów, którzy tworzą dwuizbowy parlament. Posłowie i senatorowie są odpowiedzialni za stanowienie prawa i kontrolę nad władzą wykonawczą.
System wyborczy
W wyborach prezydenckich obowiązuje system większościowy, co oznacza, że kandydat, który uzyska więcej niż połowę głosów, zostaje wybrany na prezydenta. W przypadku, gdy żaden z kandydatów nie uzyska większości, przeprowadzana jest druga tura, w której kandydaci z największą liczbą głosów konkurują ze sobą. Z kolei w wyborach parlamentarnych obowiązuje system proporcjonalny, co oznacza, że mandaty są przydzielane listom wyborczym w proporcji do liczby głosów, które otrzymały.
Kadencja
Kadencja prezydenta trwa 5 lat, co oznacza, że każdy prezydent może sprawować władzę przez maksymalnie dwie kadencje. Z kolei kadencja parlamentu trwa 4 lata, co oznacza, że co 4 lata przeprowadzane są nowe wybory parlamentarne.
Rola i uprawnienia
Prezydent posiada konstytucyjne uprawnienia, takie jak podpisywanie ustaw, powoływanie i odwoływanie premiera oraz ministrów. Z kolei posłowie i senatorowie są odpowiedzialni za stanowienie prawa i kontrolę nad władzą wykonawczą.
Wiek i wymagania kandydatów
Aby zostać kandydatem w wyborach prezydenckich, należy spełnić wiek 35 lat i posiadać obywatelstwo polskie. Z kolei, aby zostać kandydatem w wyborach parlamentarnych, należy spełnić wiek 21 lat i posiadać obywatelstwo polskie.
Częstotliwość wyborów
Wybory prezydenckie są przeprowadzane co 5 lat, co oznacza, że każdy prezydent może sprawować władzę przez maksymalnie dwie kadencje. Z kolei wybory parlamentarne są przeprowadzane co 4 lata, co oznacza, że co 4 lata przeprowadzane są nowe wybory parlamentarne.
Kandydaci
W wyborach prezydenckich kandydaci muszą posiadać bierne prawo wyborcze, co oznacza, że muszą spełnić wiek 35 lat i posiadać obywatelstwo polskie. Z kolei w wyborach parlamentarnych kandydaci muszą posiadać bierne prawo wyborcze, co oznacza, że muszą spełnić wiek 21 lat i posiadać obywatelstwo polskie.
Zakres władzy
Prezydent posiada konstytucyjne uprawnienia, takie jak podpisywanie ustaw, powoływanie i odwoływanie premiera oraz ministrów. Z kolei posłowie i senatorowie są odpowiedzialni za stanowienie prawa i kontrolę nad władzą wykonawczą.
Według danych z Głównego Urzędu Statystycznego, w wyborach parlamentarnych w 2019 roku wzięło udział 63,6% uprawnionych do głosowania, co oznacza, że 15,2 miliona osób wzięło udział w wyborach. Z kolei w wyborach prezydenckich w 2020 roku wzięło udział 55,2% uprawnionych do głosowania, co oznacza, że 13,5 miliona osób wzięło udział w wyborach.
Warto także zwrócić uwagę na fakt, że wybory w Polsce są powszechne, równe, bezpośrednie i odbywają się w głosowaniu tajnym (tzw. wybory pięcioprzymiotnikowe). Oznacza to, że każdy obywatel Polski, który ukończył 18 lat, ma prawo do uczestniczenia w wyborach i głosowania.
Podsumowując, wybory prezydenckie i parlamentarne w Polsce różnią się przede wszystkim celem, zasadami wyboru, kadencją oraz sposobem głosowania. Kluczową różnicą jest to, że w wyborach prezydenckich wybierana jest jedna osoba pełniąca funkcję głowy państwa o określonych, konstytucyjnych uprawnieniach, natomiast w wyborach parlamentarnych wybierani są przedstawiciele narodu tworzący dwuizbowy parlament, odpowiedzialny przede wszystkim za stanowienie prawa i kontrolę nad władzą wykonawczą.
