Wczesnym rankiem 30 maja, w fabryce Krušik w serbskim mieście Valjevo, doszło do eksplozji, w wyniku której rannych zostało siedem osób. Jak informują lokalne media, wybuch miał miejsce podczas rutynowych prac związanych z prasowaniem materiałów wybuchowych do amunicji i zapalników. Krušik to jedna z największych państwowych firm zbrojeniowych w Serbii, powstała w 1939 roku, produkująca amunicję, granaty, przeciwpancerne pociski kierowane, moździerze i zestawy przeciwlotnicze.
Jednak to, co jest naprawdę interesujące, to fakt, że eksplozja w Krušik nastąpiła pół doby po tym, jak rosyjska Służba Wywiadu Zagranicznego (SWR) oskarżyła Serbię o produkcję amunicji na potrzeby Ukrainy, pomimo oficjalnie deklarowanej neutralności. Według SWR, chodzi o setki tysięcy pocisków do artylerii rakietowej i haubic, oraz miliony sztuk amunicji do broni palnej, które mają trafiać na Ukrainę przy wykorzystaniu fałszywych certyfikatów końcowego użytkownika i krajów pośredniczących, w tym państw NATO – Czech, Polski i Bułgarii – a także krajów afrykańskich.
SWR podała, że w proceder zaangażowane są największe serbskie firmy zbrojeniowe, w tym Krušik, Yugoimport SDPR, Zenitprom, Sofag, Reyer DTI i inne. Kilka godzin później, prezydent Serbii Aleksandar Vučić zapowiedział, że Belgrad zacznie odmawiać dostaw amunicji, jeśli okaże się, że ostatecznym odbiorcą uzbrojenia jest Ukraina. Vučić przyznał, że kwota 800 mln euro, o której mowa w kontekście serbskiej amunicji dostarczonej Ukrainie, jest „w przybliżeniu trafna”. Podkreślił jednak, że Serbia nie dostarcza broni ani Rosji, ani Ukrainie, a jedynie podpisuje kontrakty z krajami zachodnimi, a „co potem z tym robią, to już ich sprawa”.
Według danych Międzynarodowego Instytutu Studiów Strategicznych (IISS), Serbia jest jednym z największych producentów amunicji w Europie, a jej przemysł zbrojeniowy odgrywa ważną rolę w gospodarce kraju. W 2020 roku, Serbia wyeksportowała amunicję o wartości 1,3 mld euro, co stanowiło około 10% całego eksportu kraju. Głównymi odbiorcami serbskiej amunicji były kraje europejskie, w tym Polska, Czechy i Bułgaria.
Jednak, jak pokazuje przykład eksplozji w Krušik, przemysł zbrojeniowy w Serbii może być również źródłem niebezpieczeństwa. Według danych Organizacji Narodów Zjednoczonych (ONZ), w latach 2015-2020, w Serbii doszło do co najmniej 10 wypadków w przemyśle zbrojeniowym, w wyniku których zginęło co najmniej 20 osób. Dlatego też, bardzo ważne jest, aby przemysł zbrojeniowy w Serbii był prowadzony w sposób odpowiedzialny i bezpieczny, zarówno dla pracowników, jak i dla mieszkańców okolicznych terenów.
W kontekście eksplozji w Krušik, ważne jest również, aby rozważyć polityczne i gospodarcze implikacje tego zdarzenia. Jak podkreśla analityk z Międzynarodowego Instytutu Studiów Strategicznych (IISS), eksplozja w Krušik może mieć wpływ na stosunki między Serbią a Rosją, a także między Serbią a Ukrainą. Ponadto, eksplozja może również mieć wpływ na gospodarkę Serbii, która jest w dużej mierze zależna od eksportu amunicji i innych produktów zbrojeniowych.
W związku z tym, rząd Serbii powinien podjąć natychmiastowe działania, aby zabezpieczyć bezpieczeństwo pracowników i mieszkańców okolicznych terenów, a także aby zapewnić ciągłość produkcji i eksportu amunicji i innych produktów zbrojeniowych. Ponadto, rząd Serbii powinien również rozważyć długoterminowe konsekwencje eksplozji w Krušik i podjąć działania, aby zminimalizować ryzyko podobnych zdarzeń w przyszłości.
