Międzynarodowy zespół badawczy, w którego skład wszedł profesor Tomasz Sawoszczuk z Uniwersytetu Ekonomicznego w Krakowie, przeprowadził przełomowe badania nad mumiami w Muzeum Egipskim w Kairze. Naukowcy, wykorzystując nowoczesne techniki sensoryczne i chemiczne, zbadali zapach dziewięciu mumii. Dostarczyło to cennych informacji na temat starożytnej praktyki balsamacji, a także zabiegów konserwatorskich stosowanych w muzeach egipskich.
Mumifikacja była niezwykle ważną praktyką pogrzebową stosowaną w starożytnym Egipcie. Jego mieszkańcy wierzyli, iż zachowanie ciała w dobrym stanie ma kluczowe znaczenie dla życia pośmiertnego. W tym celu stosowali złożony rytuał, w trakcie którego wykorzystywano liczne specyfiki – oleje, woski i balsamy. Choć posiadamy pewną wiedzę na temat tych rytuałów, to dzięki wysiłkowi naukowców z Egiptu, Słowenii, Polski i Wielkiej Brytanii udało się ją poszerzyć.
Międzynarodowy zespół przebadał zapachy dziewięciu zmumifikowanych ciał. Było to możliwe dzięki użyciu połączonych technik sensorycznych i instrumentalnych. Pośród wykrytych aromatów dominowały nuty drzewne, ostrawe i słodkie. Przeanalizowane zapachy opisane zostały jako przyjemne – co wiązano głównie z wykorzystaniem w procesie balsamowania żywic i olejków z drzew iglastych (takich jak sosna, cedr i jałowiec), kadzideł żywicznych (takich jak mirra i kadzidło) oraz wosków.
Naukowcy przeprowadzili również identyfikację poszczególnych związków chemicznych emitowanych przez mumie. Następnie skategoryzowali je na podstawie ich pochodzenia, dzieląc na oryginalne materiały mumifikacyjne, ochronne olejki eteryczne i produkty aktywności mikroorganizmów. Była to pierwsza tego rodzaju analiza mumii w historii.
Naszym zadaniem było przeprowadzenie pełnej analizy mikrobiologicznej materiału pobranego nieinwazyjnie z mumii oraz z trumien, w celu oceny poziomu zanieczyszczenia mikrobiologicznego – opisał zakres prac profesor Tomasz Sawoszczuk z Uniwersytetu Ekonomicznego w Krakowie. Braliśmy również czynny udział w analizie instrumentalnej i sensorycznej zapachów pobranych z mumii, tak aby można było porównać wyniki uzyskane w obu laboratoriach. Dzięki zbudowanej przez nas kilka lat temu bazie danych mogliśmy wskazać, które ze zbadanych zapachów są produktami aktywności mikroorganizmów.
Naukowcy zgodnie podkreślają olbrzymią rolę wykorzystywania zmysłów do zrozumienia przeszłości. Zbadane zapachy stanowią ich zdaniem integralną część mumii, dlatego powinny być zachowane i udostępnione, jako część ich dziedzictwa. Przeprowadzone badania umożliwią muzeom zaangażowanie zwiedzających nie tylko wizualnie, ale także zapachowo. W tym celu zespół badawczy planuje w przyszłości zrekonstruować zapachu starożytnych zmumifikowanych ciał, z użyciem bezpiecznych substancji. Da to zwiedzającym możliwość doświadczenia tego ważnego aspektu dziedzictwa starożytnego Egiptu również poprzez zmysł węchu.
Uzyskane wyniki badań zostały opublikowane 14.02.2025 w czasopiśmie Journal of the American Chemical Society. Badania zostały przeprowadzone w ramach międzynarodowego projektu Odotheka, finansowanego przez NCN. Dr hab. Tomasz Sawoszczuk, prof. UEK jest kierownikiem Katedry Mikrobiologii Uniwersytetu Ekonomicznego w Krakowie. W ramach swoich badań, realizowanych w ramach projektu Odotheka, przeanalizował i odtworzył między innymi zapach obrazu Leonarda da Vinci „Dama z gronostajem”. Brał również udział w projekcie „Ratujemy pelplińską biblię Gutenberga”, w którym badał substancje używane w poprzednich zabiegach konserwatorskich i stopień naturalnego postarzenia papieru.
Wyniki badań przeprowadzonych przez międzynarodowy zespół są pierwszym krokiem w kierunku zrozumienia zapachu starożytnego Egiptu. Naukowcy są przekonani, że zapach jest integralną częścią dziedzictwa kulturowego i powinien być zachowany i udostępniony przyszłym pokoleniom. Badania te są ważnym wkładem w rozwoju nauki i kultury, i będą inspiracją dla przyszłych projektów i badań.
