W ostatnich tygodniach Rzecznik Praw Obywatelskich Marcin Wiącek zwrócił uwagę na potrzebę wprowadzenia moratorium na zmiany w podziale administracyjnym kraju. To reakcja na liczne skargi samorządów, dotyczące tzw. „wrogich przejęć” ich terenów. Jak wynika z danych, w 2022 roku odnotowano ponad 500 sporów granicznych między gminami w Polsce, czego efektem były m.in. konflikty o charakterze prawno-administracyjnym.
Problem braku sądowej kontroli nad decyzjami o zmianach granic gmin jest znany od lat. Ministerstwo Spraw Wewnętrznych i Administracji dostrzega ten problem i zapowiada zmiany w przepisach, które wprowadzą możliwość kontroli sądowej. Jednakże, jak twierdzi RPO Marcin Wiącek, do czasu wprowadzenia tych zmian, konieczne jest wprowadzenie moratorium, które wstrzymałoby kontrowersyjne decyzje o przesuwaniu granic gmin.
Rzecznik Praw Obywatelskich wystosował osobiste pismo do premiera Donalda Tuska, w którym sugeruje wprowadzenie moratorium na dokonywanie zmian w podziale administracyjnym kraju. Marcin Wiącek podkreśla, że takie moratorium byłoby pożądane „z punktu widzenia wolności i praw członków wspólnot samorządowych”. Wstrzymanie zmian do czasu nowelizacji przepisów, które wprowadzą sądową kontrolę, ma pomóc załagodzić regularne konflikty graniczne między gminami.
Z danych Głównego Urzędu Statystycznego wynika, że w 2022 roku w Polsce było ponad 2,5 tys. gmin, z których ponad 1,5 tys. miało powierzchnię mniejszą niż 100 km². To oznacza, że wiele gmin ma ograniczone możliwości finansowe i kadrowe, co utrudnia им funkcjonowanie w przypadku sporów granicznych.
Przykładem może być gmina w województwie mazowieckim, która w 2020 roku straciła ponad 10 km² swojej powierzchni na rzecz sąsiedniej gminy. Decyzja ta została podjęta przez wojewodę, bez żadnej możliwości odwołania się do sądu. To spowodowało konflikt między gminami, który trwa do dziś.
Wprowadzenie moratorium na zmiany w podziale administracyjnym kraju mogłoby pomóc załagodzić takie konflikty. Jak twierdzi Rzecznik Praw Obywatelskich, takie moratorium byłoby pożądane „z punktu widzenia wolności i praw członków wspólnot samorządowych”. Wstrzymanie zmian do czasu nowelizacji przepisów, które wprowadzą sądową kontrolę, ma pomóc załagodzić regularne konflikty graniczne między gminami.
Zmiany w przepisach są konieczne, aby zapewnić sprawiedliwość i praworządność w przypadku sporów granicznych. Jak podkreśla Rzecznik Praw Obywatelskich, wprowadzenie sądowej kontroli nad decyzjami o zmianach granic gmin jest niezbędne, aby uniknąć konfliktów i niepokojów wśród mieszkańców gmin.
